Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΑΔ) είναι μια συχνή διαταραχή, η οποία συναντάται τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά/εφήβους και χαρακτηρίζεται από την παρουσία ιδεοληψιών, ή καταναγκασμών ή και των δύο.
– Τι είναι οι ιδεοληψίες και τι οι καταναγκασμοί;
Ως ιδεοληψίες ορίζονται οι επανειλημμένες και επίμονες σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες, οι οποίες βιώνονται ως παρείσακτες και απρόσφορες και στους περισσότερους ανθρώπους προκαλούν έντονο άγχος ή ενόχληση. Το περιεχόμενο των ιδεοληψιών ποικίλει και μπορεί να αφορά ιδέες μόλυνσης ή καθαριότητας, συμμετρίας/ακρίβειας, βίαιες – σεξουαλικές ή θρησκευτικές σκέψεις ή εικόνες, αμφιβολίες για την επέλευση κάποιου κακού. Το άτομο προσπαθεί να αγνοήσει ή να καταστείλει τέτοιες σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες ή να τις εξουδετερώσει με κάποια άλλη σκέψη ή πράξη (εκτελώντας έναν καταναγκασμό).
Αξίζει να σημειωθεί πως παρόμοιες σκέψεις ή εικόνες μπορεί να έχουμε περιστασιακά όλοι στη ζωή μας, χωρίς να μας δημιουργούν έντονο άγχος. Ωστόσο, οι ασθενείς με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή νοηματοδοτούν με έναν διαφορετικό τρόπο τις σκέψεις αυτές, τους προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση και έκπτωση στην κοινωνική, επαγγελματική, προσωπική ζωή τους. Συχνά έχουν πεποιθήσεις όπως «η σκέψη ισούται με πράξη» ή ακόμα έχουν υπερβολική αίσθηση ευθύνης και λόγω αυτού πιστεύουν πως μπορούν να αποτρέψουν ή όχι μια επερχόμενη βλάβη τόσο στους ίδιους όσο και στους άλλους.
Οι καταναγκασμοί ορίζονται ως επαναληπτικές συμπεριφορές ή νοερές πράξεις, τις οποίες το άτομο αισθάνεται αναγκασμένο να εκτελέσει, ως απάντηση σε μια ιδεοληψία ή σύμφωνα με κανόνες που πρέπει να εφαρμοστούν με άκαμπτο και αυστηρό τρόπο. Οι συμπεριφορές αυτές έχουν στόχο την μείωση του αναφερόμενου άγχους ή την εμπόδιση κάποιου καταστροφικού γεγονότος. Παραδείγματα καταναγκασμών μπορεί να είναι: το επαναλαμβανόμενο πλύσιμο χεριών, ο υπερβολικός και επαναλαμβανόμενος έλεγχος, η προσευχή, η διαρκής τακτοποίηση αντικειμένων, το άγγιγμα αντικειμένων με συγκεκριμένο τρόπο.
– Ποια θεραπεία είναι κατάλληλη για την αντιμετώπιση της Ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής;
Σύμφωνα με μελέτες αποτελεσματικότητας και ερευνητικά δεδομένα, η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία (ΓΣΘ) και η φαρμακοθεραπεία είναι οι αποτελεσματικότερες θεραπείες για την ΙΨΑΔ. Η κύρια τεχνική της ΓΣΘ για την ΙΨΑΔ είναι η έκθεση με παρεμπόδιση της αντίδρασης: Ο θεραπευόμενος, δηλαδή, μαθαίνει και εκπαιδεύεται σταδιακά να εκτίθεται στις καταστάσεις που του προκαλούν το αίσθημα της αμφιβολίας ή απειλής και να παρεμποδίζει την εκτέλεση των καταναγκαστικών συμπεριφορών. Με τον τρόπο αυτό ο θεραπευόμενος, μαθαίνει να αντιμετωπίζει το άγχος του, να μην αποφεύγει ερεθίσματα που πριν το προκαλούσαν σημαντική δυσφορία και να βελτιώνεται συνολικά η ποιότητα της ζωής του σε όλους τους τομείς.